Omdat het nogal een eenzijdig dreigt te gaan worden wil ik hier toch wat uitstekende en vooral duurzamere alternatieven, de zogemaamde moderne substraten vermelden in de vorm van Terramol, Zeoliet e.d. Ach iedereen kent ze al wel want ze hebben hun dienstbaarheid inmiddels al ruimschoots bewezen en zijn allang geen minderwaardige materialen meer al ze dat ooit al geweest zijn. Samenstellingen zal ik niet geven want dat is zoals bij alle grondmengsels sterk afhankelijk van de boomsoort, het stadium van de boom, de standplaats en zo zijn er nog veel meer variabelen op te noemen waar terdege rekening mee gehouden moet worden. Hiermee wil ik niet zeggen dat de oude traditionele substraten afgedaan hebben, integendeel zelfs. Wat ik wel wil zeggen is dat er tegenwoordig zo veel meer is om uit te kiezen waar door er in veel gevallen een betere keus voor die boom, in dat stadium en op die standplaats gemaakt kan worden. Al deze keuzes maakt het er niet makkelijker op, ga daarom niet af op het advies van één persoom, ook al heeft die persoon een grote naam in bonsailand. Nee leg uw oor her en der eens te luisteren en maak dan pas een keuze die bij jou past, waar jij je goed bij voelt, jou bomen zullen er wel bij varen.